عمر هارد اینترنال چقدر است؟ عوامل مؤثر، نشانه های خرابی و راه های افزایش طول عمر

اهمیت هارد اینترنال بسیار فراتر از تاثیرگذاری مستقیم آن بر عملکرد یک دستگاه الکترونیکی است! هارد اینترنال به عنوان فضای ذخیره سازی داخلی یک دستگاه، شبیه به یک مخزن اطلاعاتی حیاتی است که تمامی اطلاعات با ارزش مانند: «فایل های کاری، عکس ها و فیلم های شخصی و …» را بر روی خود نگهداری می کند. به همین دلیل شناسایی مواردی همچون: «عمر هارد اینترنال و عوامل مخرب تاثیرگذار بر آن» در راستای جلوگیری از «از دست دادن داده های حساس و مهم» و «افت عملکرد سیستم» بسیار مهم است.

پیش تر در مطلبی به بررسی علائم خرابی هارد اکسترنال و روش های نگهداری بهتر از آن را بررسی کرده بودیم؛ در این مطلب از مجله لپ مال نیز به بررسی عمر هارددیسک اینترنال، مقایسه طول عمر هارد HDD و هارد SSD اینترنال خواهیم پرداخت. همچنین در این مطلب، علاوه بر بررسی عوامل تاثیرگذار بر عمر هارد اینترنال، «نشانه های خرابی هارد اینترنال و به پایان رسیدن عمر آن» و «راهکارهای افزایش عمر هارد اینترنال» را با شما به اشتراک خواهیم گذاشت. در نهایت نیز ضمن معرفی برترین هاردهای اینترنال 2025، عمر واقعی هر یک از آن ها را با شما در میان گذاشته و به پرتکرارترین سوالات شما پاسخ خواهیم داد.

عمر هارد اینترنال چقدر است؟

به طور کلی عمر هارد اینترنال با شاخص «میانگین زمان بین خرابی یا MTBF» تعیین می شود. این شاخص میانگین زمانی که انتظار می رود هارددیسک اینترنال عملکردی صحیح و بدون بروز نشانه های خرابی را از خود ارائه دهد، را بیان و قابلیت اطمینان قطعه را تعیین می کند.

بر اساس این معیار، عمر هارد اینترنال در بازه ای میان «3 تا 5 سال» تخمین زده می شود. با این حال از آنجایی که شاخص MTBF در شرایط کنترل شده آزمایشگاهی تعیین می شود؛ احتمال اینکه عمر یک هارددیسک اینترنال در دنیای واقعی در مقداری کمتر یا بیشتر از این بازه قرار بگیرد، وجود داشته و مقدار آن تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد.

پیش از بررسی این عوامل، بهتر است قطعات اصلی هارددیسک اینترنال، فارغ از «برند مدل، حوزه کاربری و ظرفیت»، را بررسی کنیم:

· صفحات مغناطیسی (پلاتر): صفحات دایره ای که مسئول ذخیره سازی و نگهداری اطلاعات به فرم بیت های مغناطیسی هستند.

· هد خواندن / نوشتن: قطعه ای که روی سطح پلاترها حرکت کرده و اطلاعات را روی آن ها نوشته یا می خواند.

· بازوی محرک: قطعه ای که هد خواندن/نوشتن را به صورت دقیق به سمت موقعیت موردنیاز برای خواندن/نوشتن روی پلاترها هدایت می کند.

· موتور مرکزی (اسپیندل): قطعه ای که مسئول چرخاندن پلاترها با سرعت بالا و ثابت (مثلاً 7200 دور در دقیقه) است.

· برد کنترلر: برد الکترونیکی نصب شده روی بدنه هارد که مسئول تمامی عملیات های خواندن و نوشتن و ارتباط هارد با مادربرد است.

· رابط اتصال: رابط اتصال هارد به مادربرد (مانند SATA) که مسئول انتقال داده و برق است.

4 مورد از کلیدی ترین عوامل تعیین کننده عمر هارد اینترنال عبارتند از:

1. برند

برخلاف باور عموم، برند صرفاً یک «نام تجاری» نیست! هر برند، نمودی از فلسفه سازنده در «توسعه و خدمات پس از فروش محصولات» و استراتژی های منحصر به فرد وی در رابطه با مسائلی همچون: «کنترل کیفیت، سیاست های زنجیره تأمین، میزان سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه (R&D) و …» است.

به همین دلیل می توان گفت که اکثر برندهای معتبر در راستای حفظ شهرت و اعتبار برند خود و جلب رضایت و اعتماد کاربران، در فرآیندهای ارزیابی و کنترل کیفیت هاردهای اینترنال خود نسبت به برندهای کوچکی که نام آن ها کمتر شنیده است؛ وسواس و دقت بیشتری را به خرج می دهند. این رویکرد نرخ خرابی اولیه (خرابی قطعه در هفته های اول کارکرد) را به شدت کاهش داده و قابلیت اطمینان آن را بالا می برد.

همچنین برندهای صاحب نام، برای خرید اجزاء کلیدی هاردهای اینترنال خود با تأمین کنندگان معتبری همکاری کرده و خیال خود را از کیفیت اجزاء موثر بر عملکرد هارددیسک اینترنال آسوده می سازند.

علاوه بر این، تمامی هاردهای اینترنال دارای فریمور (سیستم عامل کوچک داخلی هارد) اختصاصی خود هستند. فریمور با «مدیریت هد خواندن/ نوشتن، بررسی دائمی حرارت و ارتعاشات هارد و نظارت بر سکتورها (بخش ها) خراب و مدیریت آن ها» صحت و دقت عملکرد هارد اینترنال را کنترل می کند. برندهای بزرگ، نسبت به برندهای کوچک تر، برای فریمورهای هاردهای اینترنال خود از الگوریتم های نظارتی و مدیریتی پیشرفته تری استفاده کرده و با ارائه به روزرسانی های دوره ای، باگ های نرم افزاری داخلی که می توانند بر پایداری عملکرد و عمر هارد اینترنال تأثیر بگذارند؛ را بهتر مدیریت می کنند.

از این رو می توان گفت که در اغلب موارد شهرت و اعتبار برند سازنده به صورت مستقیم با «کیفیت ساخت، عملکرد و در نتیجه عمر هارد اینترنال در دنیای واقعی» در ارتباط است. به این ترتیب هر چه یک برند معتبر و مشهورتر باشد، انتظار می رود که عمر هارد اینترنال آن کمپانی نسبت به هاردهای اینترنال برندهایی که شهرت کمتری دارند؛ بیشتر باشد.

بررسی انواع هارد های اینترنال وسترن دیجیتال

2. مدل

همان طور که می دانید سازندگان هاردهای اینترنال خود را در مدل های متنوع توسعه می دهند. به این ترتیب کاربران قادرند هارد اینترنال موردنیاز خود را بر اساس نیازهای کلیدی سطح و حوزه کاربری خود مانند: «خانگی، تجاری، اداری، نظارتی و دوربین مداربسته، NAS (ذخیره سازی تحت شبکه) و …» انتخاب کنند.

بهترین هارد برای دوربین مداربسته

با این حال جالب است بدانید که تمامی هارددیسک های اینترنال یک برند از منظر متریال و تکنولوژی ساخت کاملاً شبیه به یکدیگر نیستند! به عنوان مثال، در حال حاضر سازندگان در ساخت هاردهای اینترنال ظرفیت بالای خود (بیش از 10 ترابایت) به جای هوا از گاز هلیوم استفاده می کنند. گاز هلیوم به واسطه دربرداشتن چگالی کمتر نسبت به هوا، با کاهش اصطکاک در «پلاترها و هد خواندن/نوشتن» مصرف انرژی و تولید گرما هارددیسک اینترنال را کاهش داده و به این طریق عمر هارد اینترنال را افزایش می دهد.

همچنین سازندگان با توجه به حجم کاری (مثلاً تجاری یا NAS) و ساعات کاری (مثلاً 24/7 در سیستم های نظارتی)، برای برخی از مدل های هاردهای اینترنال خود اجزاء قدرتمندتری را نسبت به مدل هایی که با حجم و ساعت کاری بالا مواجه نیستند (مثلاً خانگی) در نظر می گیرند. به عنوان مثال هاردهای اینترنال «تجاری، NAS و نظارتی» عموماً به موتورهای بلبرینگ سیال، که نسبت به موتورهای یاتاقان توپی رایج در هاردهای خانگی لرزش و صدای کمتری دارند، مجهز هستند. به این ترتیب می توان گفت که تفاوت در متریال های به کار گرفته شده در مدل های مختلف نیز به صورت مستقیم با طول عمر هارد اینترنال ارتباط دارد.

کدام هارد اینترنال برای مصرف 24/7 مناسب است؟

3. شیوه استفاده

شیوه استفاده یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده عمر هارد اینترنال بوده و می توان آن را از 3 منظر زیر بررسی کرد:

· تعداد سیکل های خاموش و روشن

به طور کلی هر نوبت که یک سیستم دارای هارددیسک اینترنال خاموش و روشن می شود، هد خواندن/ نوشتن از محل ثابت خود به روی پلاترها حرکت کرده و در نتیجه استهلاک مکانیکی ایجاد می کند.

به همین دلیل طول عمر هارد اینترنال که برای دفعات متعدد (مثلاً 20 بار) در طی یک روز روشن و خاموش می شود، نسبت به هاردی که به صورت 24 ساعته روشن است و در اکثر مواقع در حالت Idle (استراحت با مصرف کم انرژی) قرار دارد؛ بسیار کمتر است.

· میزان لرزش و ارتعاش

در سیستم های مجهز به چندین هارددیسک اینترنال مانند: «سرور، NAS، نظارتی و …» که فاقد پیچ های جذب کننده لرزش یا محفظه های لرزشگیر هستند، لرزش بیش از حد یک هارد باعث بروز پدیده Vibration Feedback Loop شده و می تواند بر عملکرد هاردهای مجاور تأثیر گذاشته و عمر آنان را کاهش دهد.

· تنظیمات پیش فرض سیستم عامل

در تنظیمات APM پیش فرض برخی از سیستم عامل ها پس از گذشت مدت کوتاهی از استفاده نکردن از هارد، سیستم به سرعت هارد را به حالت Sleep انتقال می دهد. این امر در طولانی مدت می تواند عمر هارد اینترنال را کاهش دهد.

4. شیوه نگهداری

شیوه نگهداری به عنوان یکی از کلیدی ترین عوامل تعیین کننده عمر هارد اینترنال محسوب می شود. شیوه نگهداری هارد اینترنال عموماً از 2 منظر بررسی می شود:

· دمای عملیاتی و نوسانات

بر اساس مطالعات منابع معتبری همچون: «Backblaze» دمای سیستم و نوسانات سریع آن به شدت روی عمر هارد اینترنال تأثیر می گذارد. به عنوان مثال دمای بسیار بالا (بیش از 45 درجه سانتی گراد) یا بسیار پایین (کمتر از 20 درجه سانتی گراد) برای هارددیسک مضر هستند.

همچنین نوسانات شدید دما منجر به انبساط و انقباض قطعات مکانیکی داخل هارد شده و در طی زمان با ایجاد پدیده Micro-Cracks عمر هارد اینترنال را به شدت کاهش می دهد.

· کیفیت منبع تغذیه (PSU)

به طور کلی نوسانات برق و افت ولتاژ به میزانی کمتر از نیاز هارد، می تواند به موتور و برد کنترلر هارددیسک آسیب برساند و عمر هارد اینترنال را کاهش دهد.

HDD در برابر SSD؛ کدام نوع از هارد اینترنال طول عمر بیشتری دارد؟

در حالت کلی می توان گفت که هارد SSD اینترنال نسبت به هارد HDD اینترنال، طول عمر بیشتری دارد. با این حال عوامل متعددی در طول عمر هر دو نوع از هارد اینترنال تأثیرگذارند، که در جدول زیر با جزئیات بیشتری آنان را بررسی خواهیم کرد:

مفاهیم و نکات کلیدی:

- عمر هارد SSD اینترنال توسط مقدار داده هایی که می توان بدون مواجه شدن با محدودیت «چرخه های نوشتن» در طی زمان روی آن نوشت، تعیین شده و با یکی از دو معیار TBW (ترابایت در سال) یا DWPD (تعداد نوشتن در روز) اندازه گیری می شود.

- برخلاف باور عموم، اکثر هاردهای SSD اینترنال سیستم های خانگی و اداری به ندرت به حد نصاب «چرخه های نوشتن» و پایان عمر خود می رسند.

- مکانیسم ذخیره سازی هارد SSD اینترنال، یعنی سلول های حافظه فلش NAND، دارای انواع مختلفی به شرح زیر بوده که هر یک میزان دوام و عمر هارد SSD اینترنال را تعیین می کنند.

نکات مهم خرید هارد SSD

- خرابی HDD عموماً «مکانیکی و به صورت ناگهانی» است. این در حالی است که خرابی SSD اکثراً پیش از رسیدن آن به حد نهایی TBW رخ داده و «تدریجی و قابل پیش بینی» است. این مسئله به کاربر اجازه می دهد در زمان قرارگیری هارد در حالت «فقط خواندنی»، اطلاعات مهم خود را پیش از خرابی کامل از روی آن بازیابی کند.

- SSD، داده ها را با ذخیره سازی بار الکتریکی در سلول های خود نگهداری می کند. این بار الکتریکی در مرور زمان، خصوصاً در محیط های گرم، شروع به نشت کرده و باعث خرابی سلول های فلش NAND هارد می شود. همچنین این احتمال وجود دارد که هاردهای SSD پراستفاده ای که به مدت 1 الی 2 سال روشن نشده اند، شروع به از دست دادن داده های خود کنند. به همین دلیل هاردهای HDD برای «ذخیره سازی سرد و طولانی مدت» انتخاب بسیار بهتری هستند.

راهنمای خرید هارددیسک اینترنال

عوامل تأثیرگذار بر عمر هارد اینترنال

برخی از رایج ترین عوامل تأثیرگذار بر عمر هارد اینترنال و آثار مخرب هر یک از آنان عبارتند از:

· فرسودگی یا خرابی قطعات مکانیکی هارددیسک

فرسودگی یا خرابی اجزایی همچون: «صفحات چرخان، هد خواندن/نوشتن، یاتاقان موتور اسپیندل و …» در طی زمان یا بر اثر اقدامات مخربی همچون: «روشن و خاموش کردن مکرر و بی دلیل سیستم» باعث کاهش عمر هارد اینترنال می شود.

· دمای پایین تر از 20 درجه سانتی گراد

قرارگیری در دمای پایین تر از 20 درجه سانتی گراد باعث «انقباض و انبساط قطعات و آسیب دیدن نقاط اتصال و لحیم کاری های برد مدار چاپی (PCB) هارد» می شود.

· دمای بیشتر از 45 درجه سانتی گراد

قرارگیری در دمای بیشتر از 45 درجه سانتی گراد باعث «انبساط قطعات، کاهش کارایی هد خواندن/نوشتن، فرسایش زودرس قطعات الکترونیکی (مانند خازن ها و رگولاتورهای ولتاژ برد PCB) و افزایش احتمال خطای ناگهانی در هارد» می شود.

· رطوبت کم

وجود رطوبت کم در سیستم باعث «افزایش پتانسیل تخلیه الکترواستاتیک و آسیب رسیدن به مدارات الکترونیکی هارد» می شود.

· رطوبت بالا

وجود رطوبت بالا در سیستم باعث «زنگ زدگی و خوردگی قطعات داخلی و خارجی (خصوصاً در صورتیکه هوا به محفظه هارد نفوذ کند)» می شود.

· انباشتگی گرد و غبار

انباشته شدن بیش از حد گرد و غبار در فضای داخلی سیستم باعث «افزایش دما، کاهش کارایی سیستم خنک کننده و ایجاد اتصالی ناگهانی برق» می شود.

· تعدد سیکل های روشن/ خاموش

روشن و خاموش کردن مداوم سیستم در طی روز در شرایطی که امکان قراردهی آن در حالت Idle یا Sleep وجود دارد، باعث کاهش عمر هارد اینترنال می شود.

· ورود شوک ناگهانی

وارد شدن شوک های ناگهانی مانند: «ضربه، افتادن یا تکان دادن شدید» در حین کار کردن هارد باعث «برخورد هد خواندن/نوشتن به پلاترها و ایجاد سکتورهای خراب یا آسیب دیدن کامل سری هد» می شود.

· لرزش مداوم

لرزش مداوم به دلیل «نامناسب بودن محل نصب» یا «لرزش ناشی از عملکرد فن و هاردهای مجاور» باعث «کاهش مکانیسم ردیابی هد، افزایش فشار مکانیکی به سایر اجزا و افزایش سرعت استهلاک آنان» می شود.

· نوسانات برق

افزایش یا کاهش ناگهانی ولتاژ باعث «وارد شدن آسیب های جدی به برد مدار چاپی هارد» می شود.

· قطعی ناگهانی برق

توقف نا به هنگام هد در حین نوشتن داده ها توسط هارد باعث «آسیب دیدن داده ها یا مدارات کنترل کننده هد» می شود.

· منبع تغذیه بی کیفیت

منبع تغذیه نامعتبر با ولتاژدهی ناپایدار خود باعث «کاهش عمر مفید قطعات الکترونیکی هارد» می شود.

آخر خط؛ نشانه های خرابی و نزدیک شدن به پایان عمر هارد اینترنال

نشانه های خرابی و فرا رسیدن پایان عمر هارد اینترنال را از 3 منظر زیر بررسی کرد:

1. نشانه های شنیداری

نشانه های شنیداری یکی از رایج ترین نشانه های خرابی و پایان عمر هارد اینترنال است. در جدول زیر 4 صدای غیرعادی هارد اینترنال را ملاحظه می کنید:

2. نشانه های ظاهری

همان طور که از نام نشانه های ظاهری پیداست، این دسته از نشانه با پایش سیستم قابل رؤیت هستند. در جدول زیر 2 مورد از آشکارترین نشانه های ظاهری مبنی بر پایان عمر هارد اینترنال را ملاحظه می کنید:

3. نشانه های عملکردی

نشانه های عملکردی پایان عمر هارد اینترنال در هنگام تعامل کاربر با «سیستم عامل، نرم افزارها و فایل های کاربردی» سیستمی که هارد روی آن نصب شده است، به نمایش گذاشته می شود. در جدول زیر 5 مورد از پرتکرارترین نشانه های عملکردی که بیانگر پایان عمر هارد اینترنال هستند، را ملاحظه می کنید:

چطور عمر هارد اینترنال را افزایش دهیم؟

در این بخش به بررسی ساده ترین راهکارهای «فیزیکی و نرم افزاری» افزایش عمر هارد اینترنال خواهیم پرداخت.

عمر واقعی برترین هاردهای اینترنال 2025

در این بخش قصد داریم تا ضمن معرفی برترین سری از هاردهای اینترنال سال 1404 برای حوزه های کاربری محبوب، «مشخصات فنی، ویژگی های منحصر به فرد و طول عمر» هر یک از آنان را با شما به اشتراک بگذاریم.

کلام پایانی

از آنجایی که عمر هارد اینترنال به عوامل متعددی از جمله: «برند، مدل، شیوه استفاده و شیوه نگهداری» وابستگی دارد، اعلام یک عدد مشخص برای عمر تمامی هاردهای اینترنال غیرممکن است! با این حال می توان اذعان کرد که به طور متوسط عمر هارد اینترنال (3 تا 5 سال) نسبت به هارد SSD اینترنال کمی کمتر است.

از سوی دیگر پیشنهاد می کنیم تا با پیروی از راهکارهای مراقبتی ذکرشده در این مطلب، عمر هارد اینترنال خود را افزایش دهید. در نهایت توصیه می کنیم تا در صورت مواجه شدن با هر یک از علائم به پایان رسیدن عمر هارد اینترنال ذکرشده در این مطلب، سریعاً از کارشناسان خبره کمک گرفته تا از «بروز آسیب های جبران ناپذیر و از دست دادن همیشگی داده های مهم خود» جلوگیری کنید.

نویسنده: رویا کثیری