راهنمای خرید فن کیس؛ انواع، بهترین انتخاب‌ها و نکات مهم قبل از خرید

همان طور که می دانید، گرما قاتل خاموش سیستم های کامپیوتری است! به همین دلیل مدیریت صحیح گرمای داخلی کیس های کامپیوتری، خصوصاً در سیستم های مجهز به پردازنده مرکزی (CPU) و کارت گرافیک (GPU) قدرتمند، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. حتی با خرید خنک کننده پردازنده مناسب نیز باز هم نیاز به مدیریت جریان هوا و حرارت در فضای کیس هست. از این رو استفاده از فن کیس به عنوان یکی از راهکارهای کلیدی مدیریت گرما در کیس های کامپیوتری محسوب می شود.

در این مطلب از لپ مال قصد داریم تا ضمن ارائه تعریفی مختصر از فن کیس و اجزاء آن، به بررسی کاربردهای مهم فن کیس بپردازیم. سپس با معرفی انواع فن کیس، 3 نکته کلیدی برای خرید فن کیس را نیز در اختیار شما قرار خواهیم داد. همچنین در بخش انتهایی این مطلب، علاوه بر معرفی تعداد مناسب فن برای حوزه های کاربری محبوب، اسامی و مشخصات فنی 5 مورد از برترین فن های کیس سال 2025 را با شما در میان خواهیم گذاشت.

در صورتیکه به دنبال خرید فن کیس برای سیستم خود هستید، اما با اصطلاحات رایج و مشخصات فنی موثر بر عملکرد این قطعه آشنایی ندارید؛ پیشنهاد می کنیم تا در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

فن کیس چیست؟

فن کیس یک خنک کننده از نوع «بادی» بوده و به عنوان یک جزء حیاتی از سیستم های کامپیوتری به شمار می آید. این قطعه مسئولیت خنک سازی فعال (Active Cooling) و مدیریت حرارت کلی سیستم را بر عهده دارد. در حالت کلی، فن های کیس به 2 دسته زیر تقسیم بندی می شوند:

- فن های جریان هوا (AF)

فن های جریان هوا به صورت خاص برای به حرکت درآوردن حجم بالایی از هوا در محیط های دارای فشار هوا کم، طراحی شده و قادر به جابه جایی سریع و مؤثر هوا در سراسر محفظه کیس می باشند.

این نوع از فن کیس عموماً در پنل های جلو، بالا و پشتی کیس (به عنوان ورودی/ خروجی هوا) و فضاهایی که موانعی همچون: «خنک کننده، هیت سینک و …» بر سر آن ها قرار ندارند، نصب می شوند.

- فن های فشار ایستا (SP)

فن های فشار ایستا به صورت خاص برای تولید هوا با فشار بالا برای عبوردهی موثر هوا از موانع طراحی شده اند. این نوع از فن کیس مناسب نصب مستقیم روی سیستم های خنک کننده مایع (AIO) یا هیت سینک های بزرگ CPU بوده و با عبور هوا را از میان پره های متراکم این موانع، خنک سازی موثر در نقاط حساس را تضمین می کند.

· نکته:

در این مطلب، به صورت اختصاصی بر روی فن های جریان هوا (AF) تمرکز خواهیم داشت.

اجزا فن کیس

فارغ از برند و مدل می توان گفت که تمامی فن های کیس، اجزا کلیدی زیر را در دل خود جای می دهند:

· قاب (فریم)

قاب یک قطعه از جنس «پلاستیک یا فلز» است که علاوه بر تثبیت فن در جایگاه خود، با جای دادن پره ها و موتور، فرم یک قطعه واحد را به فن کیس اعطا می کند.

· پره ها

پره های فن کیس تیغه های دواری هستند که با چرخش خود، جریان هوا مورد نیاز برای ارائه عملکرد این قطعه را ایجاد می کنند. به همین دلیل می توان گفت که «تعداد، شکل و زاویه» پره ها، به صورت مستقیم بر روی میزان جریان هوا قابل تولید توسط فن کیس و فشار استاتیک آن تأثیرگذار می باشند.

· موتور

موتور جز الکتریکی فن کیس است که نیروی مورد نیاز برای چرخیدن پره ها را تأمین می کند. در فن های کامپیوتری، موتور فن عموماً از نوع BLDC (موتور جریان DC فاقد ذغال) می باشد.

· بلبرینگ

بلبرینگ یک مکانیزم حیاتی است که به پره ها اجازه می دهد تا با کمترین میزان اصطکاک و نویز، حول محور خود بچرخند. به همین دلیل نوع بلبرینگ به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار بر «طول عمر، نویز و قیمت» فن کیس محسوب می شود. برخی از رایج ترین انواع بلبرینگ به کار گرفته شده در فن کیس عبارتند از:

- بوشی

- دینامیک سیال

- هیدرولیک

- مغناطیسی

· کانکتور برق

همان طور که از نام کانکتور برق پیداست، این جزء مسئولیت تأمین نیروی مورد نیاز برای ارائه عملکرد فن کیس را بر عهده دارد. علاوه بر این، در برخی از محصولات، از کانکتور برق برای کنترل سرعت چرخش پره های فن نیز بهره گرفته می شود. برخی از رایج ترین انواع کانکتور برق در فن کیس عبارتند از:

- 2 پین

- 3 پین

- 4 پین

کاربرد فن کیس

همان طور که پیش تر مطرح شد، وظیفه اصلی فن کیس «مدیریت» جریان هوا و دمای داخل کیس است. اما چرا این مسئله از اهمیت بالایی برخوردار بوده و کاربرد فن کیس چیست؟

تاثیر طراحی مادربرد بر جریان هوای کیس

· دفع گرما

«دفع گرما» اصلی ترین کاربرد فن کیس است. همان طور که می دانید سخت افزارهایی همچون: «CPU و GPU» در هنگام ارائه عملکرد خود، گرمای زیادی را تولید می کنند. از آنجایی که هر قطعه تنها توانایی ارائه عملکرد در بازه دمایی مشخصی را دارد، گرمای بیش از حد می تواند در عملکرد هر قطعه و پایداری سیستم به صورت منفی تأثیر بگذارد.

به همین دلیل فن کیس با هدایت گرمای تولیدشده توسط قطعات و هیت سینک ها به خارج از کیس، از بروز پدیده مخرب «به دام افتادگی گرما» جلوگیری می کند.

· تأمین هوای خنک

فن کیس با مکش هوای خنک از خارج از کیس به فضای داخلی آن، به کاهش دمای سخت افزارهای کلیدی نیز کمک می کند. علاوه بر این، فن کیس بر عملکرد خنک کننده های غیرفعال مانند: هیت سینک های نصب شده روی «چیپست مادربرد، ماژول های تنظیم ولتاژ (VRM) و درایورهای حافظه NVMe/SSD» نیز تأثیرگذار است.

· جلوگیری از افت عملکرد سیستم

در شرایط قرارگیری سخت افزارهای کامپیوتر در دمایی بیشتر از آستانه تحمل آن ها، ممکن است سیستم با مشکلی همچون بروز صفحه آبی مرگ مواجه شده و یا با فعال سازی مکانیزم دفاعی خود سرعت عملکرد (فرکانس) قطعه در معرض خطر را کاهش داده و از وارد شدن آسیب به قطعات جلوگیری می کند.

فن کیس با کنترل موثر دما از بروز گلوگاه های حرارتی و در نتیجه افت عملکرد در سخت افزارهای حیاتی نظیر: «CPU و GPU» جلوگیری کرده و به این قطعات اجازه می دهد با حداکثر فرکانس کاری خود، عمل کنند.

· افزایش طول عمر قطعات

گرما، اصلی ترین دشمن قطعات الکترونیکی است و عامل اصلی فرسودگی مواد نیمه رسانا و خازن های موجود در سخت افزارهای کامپیوتری می باشد. فن کیس با نگه داشتن دمای داخل کیس در پایین ترین حد ممکن، از فرسایش زودرس قطعات جلوگیری کرده و به این ترتیب طول عمر مفید کامپیوتر و قطعات مهم آن مانند: «مادربرد، هارد، رم و …» را به طرز چشمگیری افزایش می دهد.

· کنترل فشار هوا درون کیس

فشار هوای درون کیس به تفاوت مقدار هوای وارد شده توسط فن های ورودی و مقدار هوای خارج شده توسط فن های خروجی اشاره دارد. به طور کلی فشار هوا درون کیس در یکی از 3 حالت زیر قرار می گیرد:

- فشار مثبت: تعداد فن های ورودی > فن های خروجی

- فشار منفی: تعداد فن های خروجی > فن های ورودی

- فشار خنثی: تعداد فن های ورودی = فن های خروجی

 فن کیس امکان کنترل فشار هوا درون کیس را فراهم کرده و خاطر طراحان از خنک سازی صحیح قطعات داخلی کیس را مطمئن می سازد.

· کاهش گرد و غبار

در حالیکه فن کیس با مکش هوا به درون کیس، ذرات گرد و غبار را به داخل کیس هدایت می کند؛ با این حال می توان با تغییر فشار هوای درون کیس به «فشار مثبت» از انتقال هوا و گرد غبار مضاعف از طریق درزها و شکاف ها جلوگیری کرد.

· زیباسازی

علاوه بر تمامی کاربردهای مذکور، فن کیس امکان زیباسازی ظاهر کیس را در اختیار کاربر داده و به او اجازه می دهد سیستم را مطابق با سلیقه خود شخصی سازی کند.

برای خرید کامپیوتر به چه نکاتی توجه کنیم

انواع فن کیس

در حالت کلی می توان فن کیس را بر اساس چهار شاخص کلیدی زیر دسته بندی کرد:

1. طراحی پره

در فن کیس، طراحی پره ها بر شاخص هایی مانند: «حجم جریان هوا» و «نویز» تأثیر می گذارد. به طور کلی پره های فن کیس، از منظر طراحی، عموماً به 2 نوع زیر تقسیم بندی می شوند:

- سنتی (Balanced)

فن کیس پره سنتی عموماً دارای 7 تا 9 پره با طراحی «باز، باریک و زاویه کم» بوده و به عنوان ورودی هوا در «پنل جلویی» و خروجی هوا در «پنل بالایی یا پشتی» نصب می شود. لازم به ذکر است که این نوع از فن کیس، تعادلی مناسب از «حجم جریان هوا» و «نویز» را ارائه می دهند.

- عریض (High CFM)

فن کیس پره عریض در واقع نسخه ای ارتقاء یافته از فن پره سنتی است. این نوع از فن ها عموماً دارای 6 پره بوده و به دلیل «عریض بودن» و «بهینه بودن انحنا و شیب» پره های خود قادرند تا در هر چرخش، حجم بیشتری از هوا را به کیس وارد یا از آن خارج کنند. به همین دلیل در این نوع از فن کیس تمرکز اصلی بر روی حجم جریان هوا (و نه نویز) قرار دارد.

2. کانکتور برق

نوع و تعداد پین های کانکتور برق فن کیس، نحوه «اتصال و برقرارسازی ارتباط فن با مادربرد» و «کنترل سرعت چرخش پره های فن» را تعیین می کند. فن کیس بر اساس کانکتور برق به 3 دسته زیر تقسیم بندی می شود:

- 2 پین

فن 2 پین، ساده ترین نوع از فن کیس بوده و تقریباً منسوخ شده است. این نوع از فن کیس بر اساس ولتاژ ثابت (DC) عمل کرده و پره های آن همواره با حداکثر سرعت پشتیبانی شده، می چرخند. این نوع فن فاقد تاکومتر (دورسنج) بوده و نمی تواند سرعت چرخش خود را به مادربرد گزارش دهد. علاوه بر این، در این نوع فن امکان تنظیم سرعت چرخش پره ها وجود ندارد.

- 3 پین

فن 3 پین، متداول ترین نوع از فن کیس بوده و به دلیل بهره مندی از تاکومتر، قادر به برقرارسازی ارتباط با مادربرد است. به همین دلیل در فن های 3 پین، مادربرد می تواند سرعت چرخش پره ها از طریق تغییر ولتاژ کنترل کند.

- 4 پین

فن 4 پین، مدرن ترین و دقیق ترین نوع از فن کیس است. این نوع فن همواره ولتاژ ثابتی را دریافت کرده اما با استفاده از فناوری PWM چرخش پره ها را به صورت هوشمند و بر اساس بار کاری و دمای واقعی سیستم تنظیم می کند.

- 8 پین / 10 پین

کانکتور برق 8 یا 10 پین، عموماً در فن های دارای نورپردازی (RGB/ARGB) کاربرد دارد. این نوع از کانکتور فن کیس از یک کانکتور 4 پین برای «اتصال برق و کنترل چرخش پره ها» و یک کانکتور مجزا برای «انتقال داده و برق مورد نیاز برای نورپردازی» استفاده کرده و به دلیل طراحی ماژولار و ساده خود در سیستم هایی که به چند فن نیاز دارند، به کار گرفته می شود.

3. بلبرینگ

بلبرینگ قطعه ای است که مسئولیت نگه داشتن و روان کردن چرخش محور فن را بر عهده دارد. برخی از رایج ترین انواع فن کیس بر اساس بلبرینگ عبارتند از:

- بوشی (Sleeve)

فن کیس بوشی ارزان ترین و کم عمرترین فن کیس بوده و به یک محور فلزی که داخل یک بوش می چرخد و برای روانکاری پره ها از روغن و گریس استفاده می کند، مجهز می باشد.

- دینامیک سیال (Fluid Dynamic یا FDB)

فن کیس دینامیک سیال یکی از رایج ترین انواع فن کیس بوده و از یک لایه پایدار و تحت فشار از مایع (روغن یا سیال) برای حذف اصطکاک میان پره ها استفاده می کند. این نوع از فن کیس طول عمر بالایی داشته و در عین نویز بسیار کمی را تولید می کند.

- هیدرولیک (Hydro)

فن کیس هیدرولیک در واقع یک نسخه ارتقاء یافته از فن کیس بوشی است که در آن بلبرینگ در یک ساختار مهر و موم شده قرار می گیرد. به همین دلیل این نوع از فن کیس در عین داشتن برچسب قیمتی ارزان، عملکرد بهتر و طول عمر بالاتری را نسبت به فن بوشی ارائه می دهد.

- مغناطیسی (Magnetic Levitation یا MagLev)

فن کیس مغناطیسی، بهترین و گران قیمت ترین نوع از فن کیس است. این نوع از فن کیس با قرار دادن محور فن در میدان مغناطیسی و تعلیق آن، اصطکاک را به حداقل رسانده و بالاترین میزان از طول عمر و کمترین میزان از نویز را ارائه می دهد.

4. ابعاد

ابعاد فیزیکی فن بیانگر «قطر قاب فن» بوده و با معیار «میلی متری» اندازه گیری می شود. به طور کلی هر چه ابعاد یک فن کیس بزرگ تر باشد، آن فن کیس قادر است تا حجم هوای بیشتری را با سرعت چرخش پایین تر پره و در نتیجه نویز کمتر در کیس جا به جا کند. برخی از رایج ترین انواع فن کیس بر اساس ابعاد عبارتند از:

- 120 میلی متری

ابعاد 120 میلی متری به عنوان رایج ترین و استانداردترین ابعاد برای فن کیس محسوب می شوند. این نوع از فن کیس تعادل بسیار خوبی میان «حجم جریان هوا، فشار مورد نیاز و ابعاد فیزیکی» را ارائه داده و مناسب تمامی انواع کیس های کامپیوتری، از کوچک تا نسبتاً بزرگ، می باشند.

- 140 میلی متری

فن های 140 میلی متری به دلیل ابعاد بزرگ تر خود، نسبت به فن های 120 میلی متری برتری داشته و قادرند تا حجم جریان هوا مشابهی را با سرعت گردش فن پایین تری جا به جا کنند. علاوه بر این، فن های 140 میلی متری نویز کمتری را تولید کرده و کم صداتر هستند. با این حال این نوع فن به دلیل ابعاد بزرگ خود، تنها مناسب کیس های متوسط تا بزرگی که محدودیت فضا ندارند؛ است.

3 نکته کلیدی برای خرید فن کیس

به طور کلی توصیه می شود علاوه بر نکات ذکر شده در بخش پیشین، در هنگام خرید فن کیس حتماً به مشخصات فنی زیر نیز توجه داشته باشید:

1. جریان هوا

جریان هوا بیانگر حجم هوای جا به جا شده توسط فن در هر دقیقه است و با استفاده از معیار «فوت مکعب بر دقیقه/ CFM» سنجیده می شود. به طور کلی، هر چه مقدار CFM یک فن کیس بیشتر باشد، آن فن قادر است تا هوای گرم درون کیس را با سرعت بیشتری به بیرون هدایت و با هوای خنک جایگزین کند.

2. نویز

نویز بیانگر میزان صدای تولیدشده توسط فن کیس است و با استفاده از معیار «دسی بل/dB» اندازه گیری می شود. به طور کلی میزان نویز تولیدشده توسط یک فن کیس به عواملی همچون: «نوع بلبرینگ، تعداد پین های کانکتور برق (سیستم مدیریت سرعت چرخش فن) و ابعاد فیزیکی» آن فن کیس ارتباط دارد.

3. سرعت چرخش فن

سرعت چرخش فن بیانگر سرعت چرخش پره های فن بوده و با استفاده از معیار «دور در دقیقه/ RPM» سنجیده می شود. این شاخص به صورت مستقیم با CFM و نویز فن کیس ارتباط دارد؛ به این معنا که هر چه سرعت چرخش فن بالاتر باشد، آن فن قادر است تا حجم بیشتری از هوا را در کیس هدایت و در عین حال صدای بیشتری را نیز تولید کند.

چند فن برای یک کیس لازم است؟

از آنجایی که تمامی سیستم های کامپیوتری مشابه با یکدیگر نیستند، نمی توان یک تعداد مشخص از فن را برای کیس های تمامی کامپیوترها در نظر گرفت. به همین دلیل در این بخش، تعداد و مشخصات فنی کلیدی فن کیس ایده آل برای سیستم های «اداری، برنامه نویسی، تولید محتوا و گیمینگ» را با شما در میان خواهیم گذاشت.

· نکته:

فراموش نکنید که به منظور حفظ فشار مثبت در کیس و جلوگیری از ورود گرد و غبار، همواره تعداد فن های ورودی کیس خود را مشابه یا بیشتر از تعداد فن های خروجی آن، انتخاب کنید.

مشخصات فنی ایده آل فن کیس برای هر یک از حوزه های مذکور عبارتند از:

· نکته:

توجه داشته باشید که مقادیر فوق، بر اساس میانگینی از نیازها و اولویت های کلیدی هر حوزه کاربری پیشنهاد شده و این مقادیر می توانند بنا به سطح کاربری (مبتدی، متوسط، حرفه ای، فوق حرفه ای) متغیر باشند.

برترین فن کیس 2025

در این بخش به معرفی 4 فن کیس برتر برای سیستم های «اداری، برنامه نویسی، تولید محتوا و گیمینگ» خواهیم پرداخت.

1. فن کیس سیستم اداری

فن کیس TF120S دیپ کول یکی از قدرتمندترین فن های کیس مناسب سیستم های ادارای است. این فن 120 میلی متری و 4 پین دارای بلبرینگ «هیدرولیک» بوده و با ارائه سرعت چرخش «600 تا 1800» RPM، جریان هوا «64.4» CMF را تولید می کند.

از سایر مشخصات برجسته این فن کیس اداری می توان به «طراحی دو لایه پره ها، تولید نویز حداکثر 32.1 دسی بلی و طراحی ضدلرزش Wasp Waist قاب» آن اشاره داشت.

2. فن کیس سیستم برنامه نویسی

فن flow FA12 هایت یکی از بهترین فن های کیس مناسب سیستم های برنامه نویسی در بازار ایران است. این فن 120 میلی متری و 4 پین به بلبرینگ «FDB» مجهز بوده و در عین ارائه حداکثر سرعت چرخش «1500» RPM و تولید جریان هوا «72» CMF، نویز آن تنها به «28 دسی بل» می رسد. لازم به ذکر است که این فن عموماً در بسته های 3 عددی به بازار عرضه می شود.

از سایر مشخصات برجسته این فن کیس برنامه نویسی می توان به «طراحی هیبریدی پره ها و بهره مندی آن از عایق های ضدلرزش» اشاره کرد.

3. فن کیس سیستم تولید محتوا

فن کیس P12 Max آرکتیک یکی از قدرتمندترین فن های کیس مناسب سیستم های تولید و ویرایش محتوا است. این فن 120 میلی متری و 4 پین دارای بلبرینگ «FDB» بوده و با ارائه سرعت چرخش «400 تا 3300» RPM، جریان هوا «81.04» CMF را تولید می کند.

از سایر مشخصات برجسته این فن کیس تولید محتوا می توان به «تولید نویز حداکثر 34.5 دسی بلی و بهره مندی از موتور سینوسی مغناطیسی برای کاهش لرزش فن» اشاره داشت.

4. فن کیس سیستم گیمینگ

فن کیس AVI-120B ARGB اوست یکی از بهترین فن های کیس بازار ایران برای سیستم های گیمینگ اقتصادی است. این فن 120 میلی متری و 4 پین به بلبرینگ «هیدرولیک» مجهز بوده و در عین ارائه سرعت چرخش «600 تا 1600» RPM و تولید جریان هوا «61.5» CFM، نویز آن تنها به «31 دسی بل» می رسد.

از سایر مشخصات برجسته این فن کیس گیمینگ می توان به «کنترل هوشمند سرعت فن توسط مادربرد بر اساس PWM و سازگاری آن با نرم افزارهای مدیریت نورپردازی ARGB» اشاره کرد.

کلام پایانی

در نهایت پیشنهاد می کنیم تا پیش از اقدام به خرید فن کیس ابتدا نیازهای مرتبط با حوزه کاری خود را شناسایی کرده و تعداد فن های موردنیاز سیستم خود را بر اساس اولویت های خود، مشخص کنید. سپس توصیه می کنیم تا با تعیین بودجه مالی خود و در نظرگیری مشخصات فنی کلیدی همچون: «طراحی پره، نوع کانکتور، نوع بلبرینگ، ابعاد، جریان هوا تولیدشده، سرعت چرخش پره ها و نویز»، فن کیس متناسب با نیازها و بودجه مالی خود را انتخاب کنید.