8 راهکار برای افزایش طول عمر SSD

هارد درایوهای قدیمی مدت های زیادی است که به بازار عرضه شده اند و به لطف فضای ذخیره بالا و مقرون به صرفه بودن، گزینه خوبی برای استفاه در سیستم های مختلف محسوب می شوند. اما هاردهای آینده تنها SSD خواهند بود. اکثر سیستم های جدید از هاردهای SSD به عنوان فضای ذخیره اصلی استفاده می کنند. اگر شما هم دستگاهی قدیمی دارید که از هارد درایو استفاده می کند، وقت آپگرید سیستم و جایگزین کردن یک هارد اس اس دی رسیده است. برای افزایش طول عمر هارد SSD راهکارهای مختلفی وجود دارد که در این مطلب به آنها می پردازیم.

هارد SSD چیست؟

SSD مخفف عبارت درایو حالت جامد است. این هاردها نسل جدید فضای ذخیره هستند که در کامپیوترها به کار می روند. اس اس دی ها با استفاده از حافظه شبیه به فلش، داده ها را ذخیره می کنند. در این روش داده ها به صورت الکترونیکی و بدون صدا نوشته شده، منتقل شده و پاک می‌ شوند. این روش بسیار سریع تر از هارد دیسک های قدیمی است و جایگزین هاردها شده است. همچنین هاردهای SSD هیچ قطعه متحرکی ندارند و آپگرید کردن هارد به SSD یکی از بهترین روش ها برای افزایش سرعت سیستم و دوام آن است. اندازه کوچک تر این هاردها نسبت به هارد درایو، به سازندگان کامپیوترها و لپ تاپ ها امکان انعطاف پذیری در طراحی دستگاه ها را داده است.

مزایای استفاده از هارد SSD

·       کسب و کار: کمپانی هایی که با حجم بالایی از داده ها سر و کار دارند مثل شرکت های برنامه نویسی، تحلیل داده و مالی، به دلیل این که زمان دسترسی و سرعت انتقال فایل برای آنها بسیار اهمیت دارد، از هاردهای SSD استفاده می کنند.

·       گیمینگ: کامپیوترهایی که برای گیمینگ بهینه شده اند همیشه مرزها و محدودیت های فناوری های موجود را کنار زده و از تجهیزات گران قیمت برای بهبود عملکرد گیمینگ استفاده می کنند. در مورد انتخاب فضای ذخیره هم همینطور است چون بازی های جدید دائما در حال بارگذاری و نوشتن فایل های جدید هستند. کنسول های جدید بازی مانند PS5 و Xbox سری X به جای هارد، از اس اس دی استفاده می کنند.

·       دوام: SSD ها نیاز به برق کمتری دارند و به همین دلیل به طول عمر باتری در لپ تاپ ها و تبلت ها کمک می کنند. همچنین این هاردها نسبت به شوک های فیزیکی مقاوم بوده و احتمال از دست رفتن دادها در صورت سقوط لپ تاپ و تبلت ها به حداقل می رسد.

·       سرورها: سرورهای تجاری برای سرعت بخشیدن به زمان های خواندن و نوشتن داده ها روی هارد و ارائه خدمات مناسب به مشتریان خود از SSD استفاده می کنند.

انواع هارد SSD

انواع SSD ها برای نیازها و دستگاه های مختلف وجود دارد که برای اتصال آنها به سیستم یا مادربرد، نیاز دارید که از نوع خاصی از رابط استفاده کنید. در ادامه با آنها آشنا خواهید شد.

·       PCIe و NVMe: رابط PCI Express معمولا برای متصل کردن کارت های گرافیک، کارت شبکه و سایر سخت افزارهای حرفه ای استفاده می شود. این رابط پنهای باند وسیع و تاخیر ناچیز را برای شما فراهم می کند و گزینه ای ایده آل برای وقتی است که می خواهید ارتباط فوق سریع بین SSD و CPU/RAM سیستم خود ایجاد کنید. SSD هایی که از رابط PCIe استفاده می کنند مبتنی بر استاندارد NVMe هستند که سرعتی تا ۷ گیگابایت بر ثانیه را پشتیبانی می کنند.

·       mSATA III، SATA III و SSD های معمولی: SATA رابط قدیمی تر برای SSD است که مخصوص اتصال هارد ذخیره طراحی شده و تا سرعت ۶ گیگابایت بر ثانیه را پشتیبانی می کند. با ظهور رابط NVMe که بسیار سریع تر است، این رابط کم کم از رده خارج شد. اما کامپیوترها و لپ تاپ های قدیمی دارای هارد درایو هنوز هم می توانند از مزایای آپگرید کردن سیستم خود به SATA SSD بهره مند شوند.

طول عمر هاردهای SSD

یکی از رایج ترین تصورات اشتباهی که در مورد اس اس دی وجود دارد این است که افراد گمان می کنند این هاردها می توانند بی نهایت داده را روی خود ذخیره کنند یا این که این هاردها هرگز خراب نمی شوند. مانند هر قطعه سخت افزاری دیگری، اس اس دی ها هم طول عمری دارند که با پایان آن، هارد شما غیر قابل استفاده خواهد شد.

وقتی شما یک هارد SSD خریداری می کنید احتمالا متوجه دو عبارت TBW و DWPD بشوید. هر دو عبارت مرتبط با طول عمر هارد هستند. TBW یعنی میزان ترابایت نوشته شده روی هارد که نشان می دهد چه مقدار داده را می توان در طول مدت عمر هارد، روی آن نوشت. برای مثال یک SSD با 500 TBW یعنی این هارد اجازه نوشتن تا ۵۰۰ ترابایت داده را روی خود می دهد و پس از آن، باید جایگزین شود.

عبارت DWPD یعنی میزان نوشتن روی درایو در هر روز که تعداد دفعاتی که می توانید در هر روز از مدت وارانتی تعویض قطعات، کل درایو را بازنویسی کنید را نشان می دهد. مثلا اگر DWPD یک هارد ۱ و مدت وارانتی ۵ سال باشد در این صورت می توانید به مدت ۵ سال هر روز کل درایو را بازنویسی کنید.

همه افراد تمایل دارند بیشترین استفاده را از وسایل خود خصوصا وسایل الکترونیکی ببرند و با وجود رعایت تمام نکات مراقبتی اما به دنبال راهکارهای افزایش طول عمر SSD خود هستند. در بخش بعدی به معرفی این راهکارها می پردازیم.

افزایش طول عمر SSD

پس از آپگرید کردن سیستم خود و استفاده از هارد اس اس دی به جای هارد یا خرید سیستم یا لپ تاپی که از SSD به عنوان فضای ذخیره استفاده می کند، تمام تسک هایی که نیاز به دسترسی به دیسک دارند مثل زمان بوت سیستم تا باز کردن برنامه ها، به طور چشمگیری سریع تر انجام خواهند شد. اما بدون نگهداری صحیح، این SSD سریع کم کم کند شده و از رده خارج می شود. در این بخش به معرفی 8 نکته برای افزایش طول عمر SSD می پردازیم.

۱. فعال کردن TRIM

TRIM برای حفظ SSD در شرایط بهینه و کارامد، ضروری است. اما TRIM چیست؟ TRIM فرمانی است که به سیستم عامل اجازه می دهد که به SSD اطلاع دهد کدام بلوک های داده دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرند و می توان آنها را پاک کرد. برخلاف درایوهای مکانیکی، در زمان نوشتن داده جدید روی SSD، داده ها فقط در بلوک های خالی نوشته می شوند. هاردهایی که قابلیت TRIM در آنها فعال نشده است باید بخش های بزرگی از اطلاعات را تا حدودی جا به جا کرده، تمام بلوک های حاوی آن اطلاعات را پاک کرده و در نهایت داده های جدید را در آن بلوک ها بنویسند. TRIM از فرآیند غیرضروری نوشتن توسط هارد و فرسودگی آن به دلیل استفاده بیش از حد، جلوگیری می کند.

در سیستم عامل ویندوز، هاردهای SSD به محض نصب شدن شناسایی شده و TRIM برای همه درایوها فعال می شود. اما در سیستم عامل مک، قابلیت TRIM در بیشتر SSD های خارجی پشتیبانی نمی شود و به صورت پیش فرض غیرفعال است. اگر سیستم شما از هارد اس اس دی استفاده می کند پس TRIM توسط سازنده در آن فعال شده است. افرادی که سیستم خود را آپگرید می کنند می توانند با مراحل زیر این قابلیت را فعال کنند:

- در بخش جستجوی ویندوز کلمه cmd را وارد کنید

- روی آیکون Command Prompt راست کلیک کرده و Run as administrator را انتخاب کنید

- فرمان fsutil behavior query disabledeletenotify را وارد کنید

اگر پیام «DisableDeleteNotify = 0» را مشاهده کردید یعنی سیستم شما به صورت خودکار TRIM را فعال کرده است. اگر پیغام «DisableDeleteNotify = 1» را مشاهده کردید یعنی قابلیت TRIM فعال نشده است. بنابراین باید عمل زیر را انجام دهید:

- فرمان fsutil behavior set disabledeletenotify 0 را در cmd وارد کنید

۲. هارد را پاک نکنید

با فرض این که از سیستم عاملی استفاده می کنید که از قابلیت TRIM پشتیبانی می کند، بنابراین هرگز نباید سکتورهای خالی را پاک کرده یا روی آنها بازنویسی (overwrite) انجام دهید. این نکته زمانی لازم مهم است که از یک هارد مکانیکی استفاده می کنید چون فایل ها بلافاصله پاک می شوند. اگر بازنویسی انجام نشود، داده های پاک شده قابل بازیابی هستند.

اما روشی که TRIM کار می کند به این صورت است که وقتی داده ای پاک می شود، از هارد حذف می شود. سیستم عامل یک فرمان برای پاک کردن کامل داده ارسال کرده و داده قابل بازیابی نیست. اگر از نرم افزارهای پاک کننده درایو برای SSD استفاده کنید، ایجاد چرخه های غیرضروری برای نوشتن روی هارد، طول عمر و کارایی آن را به طور قابل ملاحظه ای کاهش می دهد.

۳. ثابت افزار خود را آپدیت کنید

سازندگان SSD در مدت زمان طول عمر این هاردها آپدیت هایی را برای ثابت افزار (Firmware) آن منتشر می کنند. هدف از این آپدیت ها رفع مشکلات فنی و باگ ها است. گاهی به روز رسانی ثابت افزار یا رابط بین هارد و سیستم عامل می تواند در بهبود عملکرد و دوام هارد نقش پررنگی داشته باشد.

البته آپدیت این رابط ها می تواند کمی سخت باشد چون بسیاری از آنها نیاز به دسترسی به درایو نوری و دیسک خالی برای کپی کردن ISO دارند. توصیه می شود که قبل از آپگرید کردن این رابط ها از اطلاعات خود بک آپ تهیه کنید. برای آپدیت رابط می توانید به وب سایت سازنده SSD مراجعه کنید.

۴. از تمام ظرفیت هارد استفاده نکنید

وقتی تمام ظرفیت هارد را پر می کنید، کارایی و عملکرد آن خصوصا در سرعت نوشتن، کاهش قابل توجهی پیدا می کند. برای SSD راحت تر است که وقتی فضای خالی وجود دارد اطلاعات را در سلول های خالی بنویسد. وقتی هارد پر باشد، باید جستجو کند که کدام بلوک ها کمی پر شده اند سپس آن اطلاعات را به cache منتقل کرده و سپس آن را دوباره روی هارد بنویسد. بهترین استراتژی این است که ۱۰ تا ۱۵ درصد از ظرفیت هارد را خالی نگه دارید که تعادل مناسبی بین عملکرد و استفاده از فضا، ایجاد شود.

اس اس دی های مصرفی خانگی اغلب حدود ۷ درصد از کل فضای فلش خود را خالی نگه داشته و آن را برای کاربر غیر قابل دسترس می سازند. به همین دلیل است که ظرفیت هاردها به شما ۱۲۰ گیگ یا ۲۴۰ گیگ نشان داده می شود. این فضای ذخیره شده باعث می شود رابط یا کنترلر فضای کافی برای فرآیندهایی مثل TRIM، Garbage Collection و Wear Leveling داشته باشند.

۵. غیر فعال کردن Defrag

وقتی داده ها روی هارد ذخیره می شوند، اغلب در بخش های مختلف هارد قرار می گیرند. این روند باعث کاهش سرعت هارد درایو می شود چون هد درایو باید از تک تک این بخش ها عبور کرده تا تمام بیت های اطلاعات را بخواند. برای رفع این مشکل از فرآيندی به نام Defragmentation استفاده می شود که در نسخه های قبلی ویندوز وجود داشت. محل قرار گرفتن داده ها روی هارد SSD هیچ اهمیتی ندارد چون صرف نظر از این که اطلاعات کجای هارد قرار داشته باشند، می تواند خیلی سریع به تمام اطلاعات دسترسی پیدا کند. عمل Defrag برای اس اس دی نه تنها ضرورتی ندارد بلکه ضرر هم دارد و طول عمر آن را کاهش می دهد. این ویژگی در ویندوز ۸ و نسخه های قبل از آن وجود دارد. برای لغو این فرآیند در ویندوز، مراحل زیر را اجرا کنید:

- روی دکمه استارت کلیک کرده و عبارت disk defrag را در قسمت جستجو وارد کرده و سپس روی Disk Digragmenter کلیک کنید تا اجرا شود

- وضعیت Disable را انتخاب کنید

- روی Cinfugure schedule… کلیک کنید

- تیک Run on a schedule را برداشته و روی Ok کلیک کنید تا تغییرات ذخیره شود.

۶. فایل های سنگین را روی هارد ذخیره نکنید

بهترین فایل هایی که باید روی SSD ذخیره شوند فایل هایی هستند که نیاز به دسترسی سریع و مداوم به آنها دارید. فایل های سیستم عامل و برنامه بهترین فایل ها برای اس اس دی هستند. در دنیای ویدیو استریمینگ و موزیک پلیرهای آنلاین، ذخیره کردن فایل های حجیم مانند فیلم ها یا کالکشن آهنگ های مورد علاقه روی درایو، قدیمی شده است. ذخیره کردن چنین فایل هایی روی SSD نه تنها همان فضای کوچکی که دارد را پر می کند بلکه روی عملکرد هارد هم تاثیر می گذارد.

گرچه هارد درایو در این زمینه گوی سبقت را از SSD می رباید و از لحاظ ظرفیت هم دست بالاتر را دارد اما سرعت هارد اس اس دی، کاهش مصرف برق و تولید صدای کمتر باعث می شود این درایو همچنان محبوب و گزینه پیشنهادی باشد. این درایوها در برابر هر آنچه که به هارد درایوها آسیب می زند مقاوم هستند اما مشکلاتی هم دارند. هربار که روی هارد خود داده ای را می نویسید یک قدم آن را به انتهای عمر خود نزدیک تر می کنید. خوشبختانه این قدم ها خیلی کوچک هستند و با مراقبت و نگه داری مناسب و صحیح، یک هارد SSD می تواند حتی بسیار بیشتر از مقداری که پیش بینی شده، عمر کند.

۷. سیستم عامل خود را به روز رسانی کنید

سیستم عامل های جدید به صورت پیش فرض تمام امکانات لازم برای پشتیبانی از درایوهای SSD را دارند بنابراین حتما مطمئن شوید که سیستم شما مجهز به آخرین نسخه از سیستم عامل باشد. در حال حاضر جدیدترین نسخه ویندوز شامل ویندوز ۱۰ ورژن ۱۷۰۳ (Creator Update) و در مورد سیستم عامل مک شامل MacOS Sierra است.

۸. قابلیت Hibernation را غیر فعال کنید

بیشتر سیستم عامل ها ویژگی Hibernation را دارند که وقتی فعال است محتوای حافظه سیستم را قبل از خاموش شدن دستگاه روی هارد یا SSD می نویسد تا وقتی کامپیوتر ری استارت شد محتوا را به سرعت بارگذاری کند و کامپیوتر را به وضعیتی که قبل ری استارت داشت برگرداند. وقتی سیستم Load شد، محتوای ذخیره شده روی هارد پاک می شود.

این فرآيند می تواند ده ها گیگ فضا را به مرور زمان اشغال کند که نتیجه آن، مقدار زیادی فرآيند Writing روی اس اس دی است. همانطور که گفتیم هرچه بیشتر روی SSD بنویسید عمر آن زودتر تمام می شود. بنابراین باید این قابلیت را غیرفعال کنید. برای این کار در منوی استارت عبارت Hibernation را تایپ کرده، وارد صفحه مربوطه شده و تیک های آن را بردارید.

با وجود اینکه شما تمام اقدامات مراقبتی از SSD خود را انجام می دهید، از کپی کردن غیرضروری فایل ها در پوشه های مختلف یا تست سرعت SSD با نرم افزارهای مختلف خودداری می کنید اما دیر یا زود عمر این قطعه هم به پایان می رسد. قبل از این که اس اس دی برای همیشه از کار بیافتد و مجبور به خرید SSD شوید، شرایطی مانند کندتر شدن سرعت نوشتن هارد، خطاهای مکرر در زمان نوشتن داده ها روی درایو و Read-only شدن هارد رخ می دهد. اگر این شرایط را تجربه کردید باید از اطلاعاتی که روی SSD ذخیره کرده اید، بک آپ بگیرید و آنها را به یک هارد اکسترنال یا هر حافظه دیگری که می خواهید، انتقال دهید.

سوالات متداول

۱. آیا هارد SSD بهتر از هارد HDD است؟

مزایای SSD نسبت به HDD شامل سرعت بالاتر، صدای کمتر و طول عمر بیشتر است. هارد دیسک ها به دلیل داشتن قطعات متحرک، بیشتر مستعد خرابی هستند اما اس اس دی در برابر شوک های فیزیکی مقاوم هستند و ماندگاری آنها بیشتر است.

۲. برای سیستم های گیمینگ کدام هارد بهتر است؟

SSD برای سیستم های گیمینگ گزینه بهتری است چون سرعت آنها به بارگذاری سریع تر بازی ها کمک می کند.

۳. تفاوت SSD با RAM چیست؟

هرچه ظرفیت SSD بیشتر باشد فایل های بیشتر می توانید روی آن ذخیره کنید و هر زمان بخواهید به آنها دسترسی داشته باشید. هرچه ظرفیت RAM بیشتر باشد، تعداد برنامه هایی که می توانید همزمان اجرا کنید بیشتر می شود.

۴. آیا SSD یک هارد درایو است؟

نه. SSD و هارد درایو هر دو برای ذخیره اطلاعات روی سیستم به کار می روند اما SSD ها با فلش مموری کار می کنند که باعث سرعت بالا و ماندگاری بیشتر آنها می شود. هارد درایو با دیسک های چرخان کار و قطعات متحرک دیگر کار می کند و ریسک آسیب به آن بیشتر است.